XII Festiwal Filmowy Niepokorni Niezłomni Wyklęci w Gdyni
Festiwalowi służy wiatr od morza
Cztery dni festiwalowych wrażeń, wiele kategorii konkursowych, ponad 100 filmów polskich i zagranicznych o historii najnowszej. Mimo pandemii na XII Festiwalu Filmowym Niepokorni Niezłomni Wyklęci w Gdyni (24-27 września 2020) działo się bardzo wiele.I to w kilku miejscach jednocześnie, że nie sposób było we wszystkim uczestniczyć.
Byłam już po raz trzeci na tym Festiwalu i z przyjemnością obserwuję jego rozwój. Pierwsze jego dwie edycje odbyły się na płn. Mazowszu:w Ciechanowie i Płońsku, ale rozwijać się zaczął po przeniesieniu go 10 lat temu do Gdyni. Pomysłodawcą i dyrektorem Festiwalu jest reżyser i operator filmowy Arkadiusz Gołębiewski.
– Służy nam wiatr od morza. Co roku program Festiwalu NNW w Gdyni jest wzbogacany, w 2020 r. walczyło w konkursach ponad 100 produkcji. Po raz pierwszy wystartowały filmy fabularne dotyczące historii najnowszej–Arkadiusz Gołębiewski twierdzi, że było to nieuniknione.Dodał, że w tym roku festiwal miał dwa oblicza – spotkania i projekcje w Gdyni uzupełniała NNW Live, czyli telewizja festiwalowa nadająca online.
Współgospodarzem festiwalu jest od 10 lat miasto Gdynia, co przypomniała wiceprezydent Katarzyna Gruszecka-Spychała, która podczas finałowej Gali przywołała obchodzone w tym roku wielkie polskie rocznice, w tym 40-lecie NSZZ „Solidarność”. – Wolność jest wielką wartością. Mam nadzieję, że lekcje historii, które odbieramy na tym festiwalu sprawią, że się wiele nauczymy – powiedziała.
Ideą, która od początku przyświeca Festiwalowi Filmowemu Niepokorni Niezłomni Wyklęci, jest stworzenie przestrzeni, w której spotkać się mogą świadkowie historii najnowszej, twórcy obrazów filmowych inspirowanych dziejami walki o niepodległość w latach 1939-89 oraz widzowie poszukujący filmów o tej tematyce.
Patron Festiwalu, Prezydent RP Andrzej Duda, napisał w liście do uczestników m.in.: „Zainteresowanie artystów historią narodową to świadectwo tego, jak bardzo ważna jest ona dla nas, współczesnych. Liczni twórcy czerpią dziś inspirację z przeszłości, podobnie jak miliony rodaków budują swoją tożsamość, poczucie dumy i więź ze wspólnotą, odwołując się do symboli i postaci polskich zmagań o wolność”.
Mimo przestrzegania rygorów pandemii, w ciągu czterech dni odbywały się w Gdyni pokazy filmów dokumentalnych i fabularnych, reportaży radiowych, dyskusje panelowe, rozmowy o książkach historycznych. Towarzyszyły im wystawy, instalacje artystyczne, koncerty i widowiska muzyczne.Można było zobaczyć, posłuchać i dotknąć najnowszej historii; spotkać się i porozmawiać z jej świadkami, a także z twórcami, badaczami, politykami, działaczami. A wszystko – w kilku salach Gdyńskiego Centrum Filmowego (i przed nim), na dwóch scenach Teatru Muzycznego, a także w Muzeum Marynarki Wojennej, często jednocześnie.
Przy Festiwalu NNW powstał też Projekt Młodzi dla Historii – młodzież mogła brać udział w warsztatach filmowych, teatralnych, prezentować swoje filmy. Ważnym punktem Festiwalu NNW był Pitching Forum – prezentacja projektów filmów będących jeszcze w fazie przygotowań, których twórcy poszukują środków na dofinansowanie produkcji i dystrybucję. Wysłuchiwali ich eksperci i redaktorzy z telewizji publicznej, telewizji komercyjnych oraz przedstawiciele instytucji publicznych, sponsorzy, dystrybutorzy.
Cieszę się, że w drugim dniu Festiwalu zaplanowano blok z okazji 75. rocznicy Obławy Augustowskiej – 25 września 2020 r. odbył się najpierw pokaz filmu „To był lipiec” reż. Waldemara Czechowskiego (byłam jego konsultantką). Po nim mogłam zaprezentować moją nową książkę „Było ich 27”, a na koniec odbyła się ciekawa dyskusja panelowa, też z moim udziałem.
W tym roku przyznano więcej nagród i wyróżnień niż zwykle. Ogłoszono je podczas Gali finałowej, którą w Teatrze Muzycznym prowadziło dwoje dziennikarzy: Katarzyna Trzaskalska i Marcin Wikło. Najpierw na scenie wręczono szczególne statuetki: Sygnety Niepodległości (świadkom historii bohatersko walczącym o wolność oraz niepodległość) oraz Drzwi do wolności (za odwagę oraz poświęcenie bohaterom wspierającym działaczy i liderów podziemia niepodległościowego i solidarnościowego oraz osobom, które w niezłomny sposób propagują ideę wolności). Bohaterowi ci przyjechali z różnych krajów: USA, Węgier, Chorwacji, Czech, Norwegii.
Tradycją Gali finałowej Festiwalu NNW jest przyznawanie filmowej nagrody honorowej. PLATYNOWY OPORNIK za całokształt twórczości. W tym roku uhonorowano nią reżyserkę filmową, scenarzystkę i dziennikarkę telewizyjną Alinę Czerniakowską. Nagrodę dla niej wręczył wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego Jarosław Sellin..
Z kolei nagroda literacka im.bł. ks. Władysława Bukowińskiego, za umiejętne opowiadanie historii w literaturze, przypadła Bronisławowi Wildsteinowi, a wręczał ją współtwórca Festiwalu NNW Paweł Nowacki.
Wyniki tegorocznych konkursów:
WIDEOKLIPY
Jury pod przewodnictwem reż. Piotra Rzeplińskiego postanowiło nie przyznawać nagrody głównej, tylko wyróżnienie – otrzymali je twórcy teledysku „AUSCHWITZ” Norbert Smoliński i Gabrysia Ostrowska.
Pomysłodawca i dyrektor Festiwalu reżyser, operator filmowy Arkadiusz Gołębiewski
Teresa Kaczorowska z dyrektorem Festiwalu Arkadiuszem Gołębiowskim
Teresa Kaczorowska prezentuje swoje książki o Obławie Augustowskiej.
W środku reżyser Waldemar Czechowski
Gala Finałowa XII Festiwalu NNW
PLATYNOWY OPORNIK za całokształt twórczości otrzymała Alina Czerniakowska
Konkurs Polskich Filmów Dokumentalnych wygrał obraz Orzech. Zawsze chciałem być z ludźmi, w reż. Magdaleny Piejko i Damiana Żurawskiego.
DOKUMENTY RADIOWE
Z 11 zakwalifikowanych prac Jury pod przewodnictwem red. Ireny Piłatowskiej-Mądrej przyznało nagrodę główną (5 tys. zł) ufundowaną przez Zarząd Polskiego Radia, KAMILOWI HYPKIEMU z Radia Zachód Zielona Góra za audycję „Sześciu z Żagania”.Przyznano też 3 równorzędne wyróżnienia (po 2 tys. zł): ANNIE RĘBAS z PR Gdańsk za reportaż „Odkopane losy. Tajemnice Westerplatte”; DOMINIKOWI GILOWI z PR Lublin za reportaż „Tablica” oraz MARZENIE BAKOWSKIEJ z PR Gdańsk za reportaż „Rozgłośnia Topolówka”.
NAGRODA PREZESA ZARZĄDU TELEWIZJI POLSKIEJ S.A. (30 tys. zł) przypadła w tym roku dla filmu „Konspirator” SŁAWOMIRA KOEHLERA. Jest to film o działaczach „Solidarności”, którzy pozostawali w cieniu i drzwi do mediów mieli zamknięte.Bohater filmu Andrzej Michałowski wyjaśniał: – Przez dwa lata przeglądałem archiwa IPN, zdziwiłem się, że tylu moich znajomych współpracowało z SB. Często miałem łzy w oczach…
NAGRODA DYREKTORA FESTIWALU NNW
Za artystyczne przełożenie historii na język filmu nagrodę za film „Raport z Auschwitz” zdobył KRZYSZTOF BROŻEK.
NAGRODA IMIENIA JANUSZA KRUPSKIEGO
Jury – za odwagę i trud w podejmowaniu tematów i przybliżaniu postaci niepokornych, niezłomnych, wyklętych – przyznało w tym roku dwie równorzędne nagrody:dla DARIUSZA WALUSIAKA za film „Prawo do Polski”i dla MARIUSZA PILISA za film „Sprawiedliwość”. Wyróżnienie otrzymał film SŁAWOMIRA KOEHLERA „Konspirator”. Fundator nagrody (10 tys. zł) – Fundacja Rodziny Witaszków.
KONKURS POLSKICH FILMÓW DOKUMENTALNYCH
W tej kategorii zwyciężył „Orzech. Zawsze chciałem być z ludźmi” Magdaleny Piejko i Damiana Żurawskiego–otrzymali oni nagrodę główną ZŁOTY OPORNIK.Odbierając nagrodę z rąk prof. Jana Żaryna, Magdalena Piejko powiedziała, że udało się opowiedzieć zaledwie cząstkę historii z życia ks. Orzechowskiego.Fundator nagrody (20 tys. zł) – Instytut Dziedzictwa Myśli Narodowej im. Romana Dmowskiego i Ignacego Jana Paderewskiego.Jury przyznało też dwa wyróżnienia:dla ŁUKASZA CZAJKI za film „O zwierzętach i Ludziach” i dla TOMASZA WOLSKIEGO za film „Zwyczajny Kraj”.
KONKURS MIĘDZYNARODOWYCH FILMÓW DOKUMENTALNYCH IM. ROTMISTRZA WITOLDA PILECKIEGO
Jury pod przewodnictwem Anny Ferens przyznało nagrodę główną (ufundowaną przez Platformę Europejskiej Pamięci i Sumienia –2 tys. euro) dla DAGMARY DRZAZGI za film „Draugen” (Polska) – za niezwykle poetyckie i filmowe ukazanie indywidualnych losów wplecionych w wielką historię, a także dwa wyróżnienia:dla OLGI SOMMEROVEJ za film „Wierzę, że więcej światła nie będzie potrzebne” (Czechy) oraz dla RAIMO JOERANDA za film „Rodeo” (Estonia/Finlandia).
NAGRODA PLATFORMY EUROPEJSKIEJ PAMIĘCI I SUMIENIA
Nagroda PEMC (1000 euro) przyznawana jest za szczególne ukazanie losów Europy XX wieku, w tym roku przypadła dla HANNY ZOFII ETEMADI za film „Podróżnik – Akcja Inteligencja”.
NAGRODA W MIĘDZYNARODOWYM KONKURSIE FABULARNYM
Przyznana została w tym roku po raz pierwszy.Jak ogłosił przewodniczący jury, reżyser Lech Majewski, spośród zakwalifikowanych 13 bardzo dobrych filmów fabularnych (z Japonii, Wielkiej Brytanii, Francji, Iranu, krajów nadbałtyckich, Ukrainy, Węgier), wygrał obraz z Węgier „Wieczna zima” (Örök Tél) w reżyserii Attili Szásza. Opowiada on o węgierskich robotnikach skazanych na przymusowe roboty w donieckich kopalniach, o walce o zachowanie w tych koszmarnych warunkach ludzkiej godności. Nagrodę w wysokości 25 tys. zł, ufundował Polski Instytut Sztuki Filmowej. Dwa równorzędne wyróżnienia przyznano: dla KIRYŁA SEREBRENNIKOWA i rosyjskiego filmu „Lato” – za ciekawe pokazanie undergroundu muzycznego w Rosji oraz dla ERIKI MATSUSHITY i filmu japońskiego „Historia uszyta czerwoną nitką” – za piękne filmowe haiku o czterech młodziutkich siostrach i ich relacji z matką.
Nowością tegorocznego XII Festiwalu było, że jego program można było oglądać zdalnie na www.festiwalnnw.pl Warto również dodać, że Festiwal NNW działa przez cały rok. W kraju i zagranicą organizowane są bowiem jego Retrospektywy, dające możliwość obejrzenia filmów i posmakowania atmosfery festiwalowej także w innych miejscowościach.
Tekst i zdjęcia:
Teresa Kaczorowska