Powstała Academia Sarbiewskiego
Pochodzący z Mazowsza jezuita Maciej Kazimierz Sarbiewski, najwybitniejszy poeta łaciński XVII-wiecznej Europy, teoretyk literatury, uhonorowany poetyckim Wawrzynem przez ówczesnego papieża Urbana VIII, profesor filozofii i teologii, doradca króla Władysława IV Wazy, doczekał się należnej mu pamięci. Kontynuowana od 2005 r. międzynarodowa impreza „Chrześcijański Horacy z Mazowsza” już zbiera pierwsze owoce.
Trzy wiosenne dni (18-20 maja), poświęcone ks. jezuicie Maciejowi Kazimierzowi Sarbiewskiemu, zapoczątkowane w 410. rocznicę jego urodzin (w 2005 r.), nabrały w tym roku szerszego wymiaru. Rozpoczęły się bowiem pierwszym Walnym Zgromadzeniem świeżo zarejestrowanego Stowarzyszenia Academia Europaea Sarbieviana (AES). Organizacja ta zawiązała się w lipcu ubr., po II Międzynarodowych Dniach ks. Macieja Kazimierza Sarbiewskiego, w jego rodzinnej plebanii w Sarbiewie. Wśród 20 założycieli AES są zarówno lokalni twórcy, animatorzy kultury, duchowni i samorządowcy, jak też ceniące „polskiego Horacego” osoby z kraju i z zagranicy, w tym uczeni i badacze (jej prezesami wybrano Teresę Kaczorowską oraz prof. Aleksandra W. Mikołajczaka).
Wszyscy postawili sobie za cel (w przyjętym Statucie) krzewienie tradycji kulturowych i historycznych Mazowsza, promocję w kraju i za granicą europejskich wartości kultury i literatury I Rzeczypospolitej, propagowanie twórczości literackiej i naukowej najwybitniejszego poety łacińskiego baroku ks. Macieja Kazimierza Sarbiewskiego oraz krzewienie wartości chrześcijańskiego humanizmu.
Cele te Academia ma realizować poprzez zbudowanie „Dworu Sarbiewskich” w Sarbiewie – jako centrum badawczego, edukacyjnego, popularyzatorskiego, muzealnego i organizacyjnego AES; inicjowanie i prowadzenie badań nad życiem i twórczością ks. M. K. Sarbiewskiego oraz popularyzację jego twórczości. Stąd zaplanowano wydanie dzieł wszystkich M. K. Sarbiewskiego w dwóch wersjach językowych (łacińskiej z przekładem na język polski i łacińskiej z przekładem na język angielski) oraz wydawanie międzynarodowego periodyku pn. „Studia Sarbieviana”, poświęconego literaturze nowołacińskiej w Polsce i w Europie (również w formie elektronicznej).
Z szerokiego programu AES warto jeszcze wymienić opracowanie programów edukacyjnych, popularyzujących uniwersalne wartości dziedzictwa kultury polskiej i europejskiej oraz promowanie przedsięwzięć ukierunkowanych na rozwój społeczno-kulturalny ziemi mazowieckiej. Postanowiono też nadal podejmować współpracę z polskimi i międzynarodowymi instytucjami, organizacjami naukowymi, kulturalnymi, polonijnymi, społecznymi, oświatowymi, samorządowymi i innymi oraz organizować każdej wiosny na Płn. Mazowszu Międzynarodowe Dni Macieja Kazimierza Sarbiewskiego.
Pierwsze Walne Zgromadzenie AES, które odbyło się 18 maja w gościnnym Mazowieckim Ośrodku Doradztwa Rolniczego „Poświętne” w Płońsku, przyciągnęło ok. 50 osób, głównie z terenu Mazowsza: twórców, animatorów kultury, samorządowców, duchownych, uczonych, muzealników, nauczycieli, miłośników „polskiego Horacego” i Ziemi Płońskiej. Przybyli też poeci i badacze z zagranicy: Litwy (dr Józef Szostakowski i Romuald Mieczkowski) i z Niemiec (Józef Pless). Podczas 3-godzinnych obrad przedstawiono pierwsze dokonania AES oraz poczyniono ambitne plany na najbliższy rok (m.in. powołania grupy roboczej, złożonej ze specjalistów od funduszy, architektów, projektantów, konserwatorów zabytków, aby pozyskać środki na projekt i jego opracowanie).
Academia ma już pierwsze sukcesy: samorząd gminy Baboszewo przywiózł mapkę działki pod przyszły Dwór Sarbiewskich w Sarbiewie, którą wspólnie z samorządem powiatowym w Płońsku, pragnie notarialnie przekazać Academii. Reprezentanci wojewody mazowieckiego, na czele z jego doradcą Januszem Paczkowskim, konserwatorem zabytków Kazimierzem Sztarbałło i dyrektorem od funduszy UE Leszkiem Królem – przywieźli już wykonany projekt rewitalizacji zabytkowego zespołu w Sarbiewie: kościoła, plebanii i cmentarza (wraz z konkretnym pomysłem jak zdobyć fundusze na ich renowację).
Prace mają się rozpocząć już w najbliższych miesiącach. Zadowolony proboszcz parafii w Sarbiewie ks. Witold Godleś, który udzielił na swojej plebanii siedziby dla AES, zafundował z kolei i wręczył uroczyście członkom Zarządu AES, pierwsze pieczątki. Academia otrzymała też dwa pierwsze dary od artystów: portret M.K. Sarbiewskiego – od Daniela Ratza z Płocka oraz hymn Akademii z tekstem M.K. Sarbiewskiego „Do źródła Sony” – od kompozytorki Ireny Podobas, Polki rodem z Wilna.
– Ogromnie się cieszę z tak cennej międzynarodowej inicjatywy i będę ją wspierała – obiecała obecna na Walnym senator RP Janina Felińska, która złożyła od razu Deklarację Członkowską do AES. Podobnie uczyniło też kilkanaście innych osób, m.in. radny wojewódzki Marian Brudzyński, starosta płoński Jan Mączewski, poeci: Daniel Ratz z Płocka, ks. franciszkanin z Krakowa Eligiusz Dymowski i Romuald Mieczkowski z Wilna, gdzie ma powstać Oddział AES. Wszyscy członkowie AES mają spotkać się na II Walnym Zgromadzeniu za rok, a w ciągu tego czas działać na rzecz Academii.
Po pierwszym, historycznym Walnym Zgromadzeniu AES, rozpoczęły się III Międzynarodowe Dni ks. M. K. Sarbiewskiego „Chrześcijański Horacy z Mazowsza”. W tym roku honorowego patronatu udzielili: Marszałek Sejmu RP oraz Ordynariusz Diecezji Płockiej, a medialnym m.in. TVP Kultura. Dni objęły swoim zasięgiem kilka miejscowości: Płońsk, Sarbiewo, Płock, Rostkowo, Przasnysz i Gołotczyznę. Jak zwykle miały charakter zarówno literacki (spotkania poetów z czytelnikami w powiatach płońskim i przasnyskim; Noc Poetów w Płońsku, koncerty poetycko-muzyczne), naukowy (odczyty prof. Janusza Rohozińskiego, prof. Jakuba Zdzisława Licheńskiego, Józefa Plessa), jak i edukacyjny (konkursy dla młodzieży, uczestnictwo w imprezach).
W sumie rozstrzygnięto cztery konkursy „O Laur Sarbiewskiego”: III Ogólnopolski Konkurs Poetycki (w płońskiej „Sienkiewiczówce”, jury pod przewodnictwem poety i jezuity o. Wacława Oszajcy), III Konkurs Krasomówczy dla Młodzieży z Mazowsza (w Szkole Podstawowej im. M.K. Sarbiewskiego w Sarbiewie, jury przewodniczył prof. Janusz Rohoziński), II Konkurs Plastyczny dla Młodzieży (w Muzeum Pozytywizmu w Gołotczyźnie), I Konkurs Recytatorski dla Dzieci (organizatorem była Szkoła Podstawowa im. M.K. Sarbiewskiego w Sarbiewie).
Szerokie uczestnictwo w tych konkursach było bardzo budujące, podobnie jak fakt, że nagrody w nich fundowały różne podmioty: literaci, samorządy, uczelnie, szkoły, domy kultury, osoby prywatne. Ponadto Mazowieckie Kuratorium Oświaty ogłosiło konkurs dla liceów ogólnokształcących na Mazowszu pod patronatem Wojewody Mazowieckiego „Maciej Kazimierz Sarbiewski (1595-1640) – poeta, teoretyk literatury, znawca kultury antycznej” (jego rozstrzygnięcie 19 czerwca 2007 w Mazowieckim Urzędzie Wojewódzkim w Warszawie).
Najbardziej wzruszające momenty podczas tych trzech dni przeżywano chyba „u źródeł”, czyli w Sarbiewie. W rodzinnej wsi „polskiego Horacego”, po rozstrzygnięciu konkursu krasomówczego, w którym w pięknie udekorowanej sali udział wzięło aż 25 młodych oratorów, uczniowie Szkoły Podstawowej im. M.K. Sarbiewskiego przeszli ze sztandarem swojego patrona do kościoła, a za nimi uczestnicy imprezy… A potem w zabytkowej, drewnianej świątyni modlono się wspólnie w intencji poety z Sarbiewa oraz ludzi kultury.
Odbył się też wspaniały koncert poetycko-muzyczny, który wykonali: Józef Pless (czytał utwory Sarbiewskiego i nagrodzone w konkursie) oraz znany miłośnik Sarmacji Jacek Kowalski z zespołem Klub św. Ludwika. Ich koncerty muzyki staropolskiej, opatrzone swoistą lekcją o epoce Baroku i „Sarmackim Horacym”, zostały powtórzone jeszcze w Muzeum Mazowieckim w Płocku i kościele farnym w Przasnyszu, budząc wszędzie zachwyt.
W ciągu tych dni odbyły się też inne recitale: „Tango d’Amore” w wykonaniu Artura Gotza i zespołu z Piwnicy pod Baranami w Krakowie i Teatru Rozrywki w Chorzowie („Sienkiewiczówka” w Płońsku) oraz filharmoników z ukraińskiego Żytomierza (Muzeum Pozytywizmu w Gołotczyźnie). Przygotowywano także ekspozycje tematyczne (Muzeum Historyczne w Przasnyszu oraz Miejskie Centrum Kultury w Płońsku) i wydawnicze (Związek Literatów Polskich w Ciechanowie prezentował swoje książki we wszystkich miejscach).
Dodać należy, że wszędzie lokalne samorządy gościły uczestników imprezy iście po staropolsku, a koordynowała ją Teresa Kaczorowska (z ramienia Urzędu Marszałkowskiego i ZLP). Współorganizatorów i sponsorów było wielu, w sumie ponad 20, może warto jednak ich wymienić: MCK w Płońsku, CKiS w Ciechanowie, MDK w Przasnyszu, Muzeum Szlachty Mazowieckiej w Ciechanowie, Muzeum Mazowieckie w Płocku, Muzeum Historyczne w Przasnyszu, Akademia Humanistyczna im. A. Gieysztora w Pułtusku, Szkoła Podstawowa im. ks. Macieja Kazimierza Sarbiewskiego w Sarbiewie, Urząd Gminy w Baboszewie, parafie w Sarbiewie i Przasnyszu, Starostwa Powiatowe w Płońsku, Przasnyszu i Ciechanowie; Urzędy Miasta: Płońsk i Przasnysz; Jezuici w Warszawie, Biblioteki: Płońsk, Ciechanów; Mazowiecki Ośrodek Doradztwa Rolniczego Oddział „Poświętne” w Płońsku; Academia Europaea Sarbieviana.
Przy tak dużym społecznym zaangażowaniu i wsparciu jest więc nadzieja, że rozpoczęte na Północnym Mazowszu duże kulturalne przedsięwzięcie, doprowadzi do wskrzeszenia pamięci o „polskim Horacym” rodem z mazowieckiego „sielskiego sioła” w Sarbiewie, co tym samym przysporzy sławy Mazowszu.
Teresa Kaczorowska
Fot. Sławomir Zembrzuski, Teresa Kaczorowska (ze wszystkich miejscowości: Płońska, Sarbiewa, Płocka, Rostkowa, Przasnysza i Gołotczyzny)
Maciej Kazimierz Sarbiewski (1595-1640) był nazywany w Europie „sarmackim Horacym” albo „chrześcijańskim Horacym”. Urodził się w Sarbiewie, 10 km od Płońska. Z Mazowszem Północnym związany jest też poprzez Pułtusk, gdzie uczył się przez pięć lat w kolegium jezuickim (1612-1617), narodził się jako poeta (napisał pierwszą pieśń „Do Narwi”) i jezuita. Poezję Sarbiewskiego cechuje liryzm i refleksyjność, co sprawia, że przypomina zarówno utwory Horacego, jak i Kochanowskiego.
Przebywając przez trzy lata (1622-1625) na studiach w Rzymie, ogłosił swoją słynną rozprawę „O poincie i dowcipie”. W wieku 30 lat wydał pierwszy zbiór liryk w j. łacińskim „Lyricorum libri tres”, który przyniósł mu europejską sławę. Papież Urban VIII uhonorował Sarbiewskiego wieńcem laurowym, porównywalnym dziś z Nagrodą Nobla. Jego wykłady w Rzymie cieszyły się ogromną popularnością, korespondował także z największym uczonymi i poetami Europy. O. Maciej K. Sarbiewski był również wykładowcą poetyki, filozofii, retoryki i teologii w kilku kolegiach jezuickich oraz w Akademii Wileńskiej, gdzie obronił dwa doktoraty, był profesorem, dziekanem i doradcą rektora.
Ostatnie pięć lat życia spędził na Mazowszu. Od 1635 r. był kaznodzieją królewskim na dworze Władysława IV Wazy, u którego cieszył się dużym uznaniem i zaufaniem. Zmarł nagle – 2 kwietnia 1640 r. w Warszawie, pozostawiając po sobie wiele tomów kazań, rozpraw i poezji, dziś niestety odchodzących w zapomnienie.
