Kazimierz Świegocki – Mistrz słowa polskiego
XVI Opinogórskie Spotkanie z Literaturą
Kazimierz Świegocki – Mistrz słowa polskiego
Prof. Kazimierz Świegocki, poeta i eseista, literaturoznawca, filozof, wykładowca akademicki, autor ośmiu zbiorów wierszy oraz licznych prac, m.in. sześciu książek o literaturze XIX i XX wieku, w tym dwóch ostatnich, już głośnych, wydanych z okazji jego 70. urodzin oraz 55-lecia twórczości: „Wizje człowieka i świata w poezji Mickiewicza, Norwida i Leśmiana” (2013) oraz „Kamień i czas” (2014).
Kazimierz Świegocki ma pochodzenie chłopskie. Urodził się 13 marca 1943 roku we wsi Łopatki, powiat łaski (Łask oddalony jest 35 km od Łodzi). Dzieciństwo i wczesną młodość spędził w Czestkowie, też na wsi, i też w woj. łódzkim. Po latach wyznał:
[…] gdyby moje dzieciństwo i wczesna młodość nie upływały pośród wiejskiej przyrody i chłopskiego życia, nigdy nie stałbym się poetą […] .
Znany filozof Leszek Kołakowski, któremu Kazimierz Świegocki zadedykował jeden ze swoich utworów (poemat pt. „Bóg, szatan, człowiek i równina”), był zaskoczony pochodzeniem autora. Napisał do Świegockiego:
Zaciekawiło mnie też, że jest Pan pochodzenia wiejskiego. […] Jest Pan najoczywiściej poetą metafizycznym, mistrzem słowa polskiego.
Zapewne to wiejskie pochodzenie sprawiło, że obrazy ziemi, nieba, pól, lasów i łąk – często nadrealistycznie przedstawione – przeobrażają się w pamięci i utworach Świegockiego, w świat mitycznego piękna utraconego na zawsze. Np. w młodzieńczym wierszu „Kabała” z 1959 roku pisał, jako szesnastolatek:
plaster miodu na tacy,
drżący listek akacji
i dwa ziarnka gasnącej melodii
szumny pogrzeb słowika,
gwiazdy w ciemnych trawnikach
kropla rosy nad morza kosmosem […]
Dr Waldemar Smaszcz wyraził się o tym młodzieńczym wierszu, że […] niezwykła intuicja poetycka sprawiła, że początkujący poeta zbudował już obraz poetycki zdolny głęboko poruszyć wrażliwego odbiorcę. Podkreślił też subtelność postrzegania i delikatność pióra.
Po maturze (LO w Łasku, 1961) i ukończeniu dwuletniego Studium Nauczycielskiego w Piotrkowie Trybunalskim (1961-1963), Kazimierz Świegocki podjął pracę, na jeden rok, w Szkole Podstawowej w Bolesławcu Śląskim, w klasach V-VII. Był jednak uparty. Wziął z tej podstawówki urlop, pojechał do Łodzi, zdał egzaminy i ukończył na Uniwersytecie Łódzkim studia polonistyczne (pracą magisterską „Dziedzictwo Norwida w twórczości Krzysztofa Kamila Baczyńskiego”, pod kierunkiem wybitnej filolog prof. Stefanii Skwarczyńskiej, lata 1964-1969).
Jeszcze w trakcie studiów polonistycznych podjął też w Łodzi naukę na kierunku filozoficznym. Przerwał je w 1972 roku, gdyż z powodu ciężkich chorób rodziców musiał prowadzić gospodarstwo rolne. Na rodzinnej niwie orał ziemię (konno), siał (z płachty), zbierał siano, doił krowy i wykonywał wszystkie inne prace na roli. Ale w przerwach rolniczych zajęć zdołał jednak zdać egzamin na studia w Doktoranckim Studium Filozoficznym Uniwersytetu Warszawskiego. Rozpoczął te studia o miesiąc później (z powodu pilnych prac na roli), ale już jako doktorant wykładał na UW filozofię (1975-77). To był początek jego pracy akademickiej.
W kolejnych latach wykładał filozofię na Politechnice Warszawskiej (1977-1985). Tytuł doktora uzyskał na Wydziale Polonistyki UW (1986) rozprawą „Światopogląd autentyzmu na przykładzie twórczości Stanisława Czernika i Jana Bolesława Ożoga. Analiza antropologiczna”. W tym samym czasie rozpoczął pracę w Instytucie Filozofii i Socjologii, późniejszej Katedrze Filozofii w Wyższej Szkoły Rolniczo-Pedagogicznej w Siedlcach (do 1999 roku Akademii Podlaskiej, obecnie jest to Uniwersytet Przyrodniczo- Humanistyczny). W 2001 roku związał się z Państwową Wyższą Szkołą Zawodową w Ciechanowie (na siedem lat). Od 1972 roku mieszka w Warszawie, ale ma również mieszkanie w Mławie.
Habilitację obronił na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu, trzy lata temu (2011). Obecnie wykłada literaturę i filozofię w Akademii Humanistyczno-Ekononicznej w Łodzi, jako profesor tej uczelni.
Jako poeta Kazimierz Świegocki debiutował w harcerskim tygodniku „Na Przełaj” (1959). Do dziś wydał osiem tomów poezji: Genealogia (1974), W zbóż czerwieni (1981), Przymierze z czasem (1992), Morze utracone (1995), Przebiśniegi (1996), Labirynt (1997), Poezje wybrane (2004) i ostatni tom, wspomniane dzieło jego życia Kamień i czas (2014). Wybory jego poezji ukazały się w tłumaczeniach na j. rosyjski i j. białoruski. Był tłumaczony również na j. francuski i czeski.
Jest też autorem sześciu książek eseistycznych i naukowych: „Światopogląd poetów ziemi” (1996), „Od romantyzmu do postmodernizmu. Wybrane szkice literackie 1970-2003” (2006), „Człowiek wobec Boga i świata w poezji” (2006), „Norwid i poeci Powstania Warszawskiego” (2007), „Wizje człowieka w poezji” (2009), „Zwierciadło śródziemnomorza” (2003).
Za swoją twórczość Kazimierz Świegocki otrzymał wiele nagród literackich, m.in. Nagrodę im. C.K. Norwida (w 2007 roku nominacja, w 2008 roku – nagroda główna za książkę „Od romantyzmu do postmodernizmu”), Nagrodę im. Włodzimierza Pietrzaka (2007).
Kazimierz Świegocki uprawia filozoficzną i filozofującą twórczość, zarówno w poezji, pracach badawczych, jak krytyce literackiej. Warto podkreślić, że przedmiotem jego badań są poeci i pisarze XIX i XX wieku, m.in: Mickiewicz, Norwid, Sienkiewicz, Reymont, a z pokolenia wojennego: Baczyński, Gajcy, Trzebiński, Szymborska i inni.
– Świegocki-poeta i Świegocki-eseista to jeden i ten sam podmiot twórczy o dwóch wyraźnie ze sobą zharmonizowanych obliczach” – uważa Jerzy K. Weber . – Niebagatelna myśl, szlachetny styl i imponująca erudycja (ta ostatnia cechuje również jego poezję, stąd częste określanie jej terminem „erudycyjna”). Jego talent ujawnia się z równą siłą w poezji jak i eseistyce.
Ostatnie dwie jego książki zostały wydane przez uczelnię, gdzie Kazimierz Świegocki obecnie wykłada, Akademię Humanistyczno-Ekononiczną w Łodzi. Dzieło „Wizje człowieka i świata w poezji Mickiewicza, Norwida, Leśmiana” (2013) prezentuje rozprawy poświęcone zjawiskom literackim, ale są filozoficznej natury.
Starają się odpowiedzieć na pytanie: czym jest człowiek, skąd przybywa i dokąd zmierza. Pytania te wyznaczają zakres dociekań o charakterze filozoficzno-antropologicznym. Z kolei „Kamień i czas” (2014) to książka retrospektywna, w którym autor podjął się bardzo trudnego zadania łączenia myśli filozoficznej i religijnej z poetycką wyobraźnią, co w ostatnich dekadach nie było częste.
Kazimierz Świegocki doczekał się licznych wychowanków, wielu przygotowuje też o jego twórczości prace dyplomowe. Na przykład Agnieszka Łapot w swojej pracy magisterskiej jemu poświęconej napisała, że:
[…] Kazimierz Świegocki w swej poezji poszukuje takiego wszechogarniającego ładu, który by dał człowiekowi ostateczne schronienie przed zagładą i bezsensem istnienia […].
Opinogóra, 9 października 2014
Teresa Kaczorowska
Fot. Beata Żółkiewicz i Zofia Turowiecka
