Ciechanowskie Zeszyty Literackie Nr. 17 Zuzanna Morawska – pisarka i pedagog, Związek Literatów na Mazowszu, sierpień 2015 r. – wersja PDF (2,52 mb)
Od redakcji
Raduję się, że i w tym roku, i to już po raz siedemnasty, mogę Państwu przekazać do rąk nowy numer naszego pisma „Ciechanowskie Zeszyty Literackie”. Jak zwykle ten ukazujący się od 17 lat rocznik ma swój tytuł i wiodący temat, wywodzący się przeważnie od literata, który ma związki z naszym regionem – Północnym Mazowszem (do tej pory periodyk był poświęcony, m.in. Zygmuntowi Krasińskiemu, Aleksandrowi Świętochowskiemu, Maciejowi Kazimierzowi Sarbiewskiemu, Stefanowi Żeromskiemu, Henrykowi Sienkiewiczowi, Marii Konopnickiej, Marii Skłodowskiej-Curie, powstańcom styczniowym-literatom, Bolesławowi Biegasowi).
W tym roku pismo – oraz jego pierwszy wiodący rozdział – nosi tytuł Zuzanna Morawska – pisarka i pedagog. A to z okazji przypadającej w tym roku 175. rocznicy urodzin tej mało znanej pozytywistycznej pisarki dla dzieci i młodzieży, publicystki, nauczycielki, działaczki oświatowej.
Poświęciliśmy jej kilka tekstów – eseistycznych i poetyckich – na kilkudziesięciu pierwszych stronach naszego periodyku. Dzięki temu będą Państwo mogli poznać skromne, pracowite, poświęcone zniewolonej ojczyźnie życie Zuzanny Morawskiej oraz przeanalizować twórczość tej odchodzącej w zapomnienie pozytywistki.
Zuzanna Morawska (1840-1822) urodziła się w Sokołówku pod Ciechanowem, gdzie spędziła dzieciństwo i młodość. Potem pracowała na tzw. kondycjach, czyli nauczała dzieci ziemian w okolicach Kalisza i Sieradza. W 1870 roku przeniosła się do Warszawy, a w 1897 roku, czyli w wieku 57 lat – w okolice Mławy (nabyła posiadłość Zulinek). Na koniec życia osiedliła się w Mławie.
W Warszawie prowadziła z W. Rafalską znaną tajną pensję dla dziewcząt, pod nazwą Szkoły Rzemiosł (1886-1898), ponadto pisała, działała w Warszawskim Towarzystwie Dobroczynności. Jest autorką powiastek dla małych dzieci: Z życia małych dzieci, Nasi znajomi, Lalka panny Gosi oraz powieści historycznych dla młodzieży, m.in: Wilcze gniazdo, Giermek książęcy, Jerzy Jaszczur Bażeński, Król kurkowy, Na zgliszczach Zakonu, Rotmistrz wybraniecki, Złota ostroga, Na posterunku, Nigdy, Waterloo, Na straży.
Najwięcej jej utworów powstało w Zulinku i Mławie, gdzie też podjęła pracę jako nauczycielka i aktywnie działała. Za prowadzenie tajnego nauczania języka polskiego i historii była wówczas aresztowana i więziona ((1905-1906). Po sprzedaniu posiadłości Zulinek (należała do Kółka Ziemianek Mławskich), kupiła w Mławie niewielkie mieszkanie przy Starym Rynku, w którym do końca życia pisała i udzielała korepetycji.
Spoczywa na cmentarzu przy kościele św. Wawrzyńca, gdzie 21 sierpnia 1993 roku, z inicjatywy Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Mławskiej, odsłonięto nową płytę nagrobną, ufundowaną przez mławski INSBUD S.A. W Mławie imię Zuzanny Morawskiej nosi jedna z ulic, a od 1994 roku także Szkoła Podstawowa nr 7, przy ul. Ordona, gdzie ustawiono jej popiersie. Także w Ciechanowie pisarka ma swoja ulicę, a jej postać stara się ostatnio przypominać Stowarzyszenie Sokołówek im. T. Klonowskiego.
Poza częścią poświęconej Zuzannie Morawskiej, zapraszam też Czytelników „CZL” nr 17 na Strony nasze, gdzie jak zwykle, publikujemy dowolne utwory członków Związku Literatów na Mazowszu (w roku dziewięciorga, m.in. Andrzeja Chodackiego, jednego z trzech przyjętych w tym roku do Związku Literatów na Mazowszu nowych członków). Polecam szczególnie ciekawy esej dr. Tadeusza Witkowskiego ze Stanów Zjednoczonych (też członka Związku Literatów na Mazowszu) o zmarłym niedawno w USA znakomitym poecie Stanisławie Barańczaku.
Warto też zajrzeć na Strony gościnne naszego rocznika, ażeby poznać dokonania współczesnych autorów z różnych zakątków kraju oraz z zagranicy (w sumie dziesięciorga, w tym trojga zagranicznych). Dzięki esejowi Tryptyk rzymski, pióra Bohdana Urbankowskiego z Warszawy, przypominamy w obchodzonym obecnie w Polsce Roku Jana Pawła II, że Karol Wojtyła był też filozofem oraz utalentowanym poetą i dramatopisarzem.
Natomiast Spotkania z Literaturą w Opinogórze, które siedem lat zaczęło organizować z wybitnymi pisarzami Muzeum Romantyzmu w Opinogórze – a ja prowadzić je w nowym Dworze Krasińskich – są w tym numerze bardzo skromne. Z powodu braku funduszy odbywają się one coraz rzadziej – w minionym roku udało się zorganizować tylko jedno, szesnaste z kolei spotkanie, i to bez honorarium.
Było jednak interesujące – z prof. Kazimierzem Świegockim z Warszawy, który obchodził niedawno jubileusz 55-lecia pracy twórczej (należy do Związku Literatów na Mazowszu). Stąd w tym numerze znajdą Państwo esej mojego pióra oraz relację ze spotkania z tym ciekawym poetą, eseistą, filozofem i wykładowcą akademickim.
Z kolei w rozdziale Laureaci naszych konkursów literackich prezentujemy – jak co roku – poezję nagrodzoną w dwóch ostatnich edycjach ogólnopolskich, trwających od wielu lat konkursów poezji, które Związek Literatów na Mazowszu współorganizuje z różnymi instytucjami kultury: „O Laur Opina” (Ciechanów-Opinogóra) i „O Laur Sarbiewskiego” (Płońsk).
Pragnę zachęcić też do lektury nagrodzonych utworów w stosunkowo nowym konkursie, też współorganizowanym przez ZLM – VIII Mazowieckim Konkursie Literackim „…lecz ludzi dobrej woli jest więcej” (Przasnysz). Dzięki tym konkursom możemy zaprezentować naszym Czytelnikom dodatkowo utwory aż 24 poetów z terenu całego kraju, a nawet kilkorga z zagranicy.
Kolejny rozdział Recenzje, opinie, wspomnienia omawia trzy nowo wydane książki naszych literatów (Jerzego S. Czajkowskiego, Stefana Chojnowskiego i Stanisława Kęsika). Ponadto Ryszard Tarwacki napisał interesująco o poezji wywodzącej się z północnego Mazowsza (dokładnie z powiatu płońskiego) Grażyny Elżbiety Fotek z Wrocławia (jednej z laureatek tegorocznego XI Ogólnopolskiego Konkursu Poezji „O Laur Sarbiewskiego).
Szczególnie gorąco polecam opublikowaną w tym rozdziale laudację o książce Roku 2014, czyli o Rapsodii ciechanowskiej pióra Jerzego S. Czajkowskiego z Warszawy – wygłosił ją, 21 marca 2015 roku, w Kawiarni Artystycznej w Ciechanowie znany poeta, prozaik, tłumacz, erudyta, prezes Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, Sergiusz Sterna Wachowiak z Poznania.
W ostatnim dziale Wydarzenia, kronika staraliśmy się, jak zwykle, odnotować najważniejsze zdarzenia z działalności Związku Literatów na Mazowszu oraz udział jego członków w szeroko pojętym życiu literackim w regionie, kraju i poza granicami.
Cenne są relacje z naszych imprez, m.in. XIX Ciechanowskiej Jesieni Poezji, Spotkań z Książką w Galerii B. Biegasa, ciechanowskiej edycji Światowego Dnia Poezji, XI Międzynarodowych Dni M.K. Sarbiewskiego, czy inne wydarzeń, zarejestrowanych krótko w Kronice ZLM.
Jak Państwo widzą staramy się w „Ciechanowskich Zeszytach Literackich” prezentować twórczość nie tylko naszych autorów oraz przekazywać literackie tradycje i odnotowywać najważniejsze wydarzenia w literaturze – przede wszystkim z romantycznej Ziemi Ciechanowskiej, ale i szerzej z Mazowsza, a także z kraju i zagranicy. W sumie w tegorocznym Zeszycie poezję i prozę prezentuje rekordowa liczba autorów, bo aż 51.
Warto jeszcze odnotować, że jest to szósty z kolei numer wydany przez niezależny Związek Literatów na Mazowszu – wcześniej wydawaliśmy to pismo pod egidą Ciechanowskiego Oddziału Związku Literatów Polskich, który w 2009 roku przekształcił się w niezależny, samodzielny Związek Literatów na Mazowszu (ZLM) z siedzibą w Ciechanowie.
Mam nadzieję, że siedemnasty numer naszego pisma, wzbogacony licznymi fotografiami, też Państwa zaciekawi. Dziękujemy wszystkim Autorom za utwory, Panu Staroście Ciechanowskiemu za pomoc finansową w wydaniu periodyku, zaś Czytelników prosimy o dalsze trwanie z nami.
Cieszymy się, że stworzone w 1999 roku przez miejscowych literatów pismo stało się już trwałą wartością kultury – nie tylko na Ziemi Ciechanowskiej, i nie tylko na Mazowszu. „Ciechanowskie Zeszyty Literackie” trafiają bowiem do ponad trzydziestu najważniejszych bibliotek w Polsce (Biblioteka Narodowa nadała pismu ISBN i ISSN), mają też coraz więcej wiernych czytelników i odbiorców w kraju i zagranicą.
Teresa Kaczorowska
Sierpień 2015
