Duże tradycje literackie oraz ich kultywowanie na Ziemi Ciechanowskiej

Duże tradycje literackie oraz ich kultywowanie na Ziemi Ciechanowskiej

dr Teresa Kaczorowska
/Związek Literatów na Mazowszu zs. w Ciechanowie/

Pozwolę zacząć od kilku słów historii o Ziemi Ciechanowskiej, jako jednej z najstarszych na Mazowszu, gdyż kultura, a zwłaszcza literatura, zawsze ściśle wiąże się z historią. Pierwsze ślady osadnictwa na Ziemi Ciechanowskiej pochodzą z VII wieku. Prawie 1000 lat temu pierwsze państwo plemienne z jej terenu zostało włączone do monarchii książąt mazowieckich, którzy należeli do Piastów, pierwszych władców Polski.

Ziemia Ciechanowska jest więc ziemią książęcą. Słynęła zawsze z niezależności i odgrywała dużą rolę w dziejach kraju. Przez 24 lata (1471-1495) była nawet odrębnym księstwem, które prowadziło własną politykę zagraniczną. Wraz ze śmiercią ostatniego z książąt mazowieckich została włączona wraz z całym Mazowszem, w 1526 roku, do wspólnego państwa polskiego (Korony). Ziemia Ciechanowska rozwijała się świetnie do XVII wieku, do czasu wojen szwedzkich. Szwedzi najechali Płn. Mazowsze w 1657 i 1708 roku, potem przyszły zarazy, pożary, rozbiory państwa przez ościennych sąsiadów.

Jednak jeszcze w 1793 roku, przed ostatnim rozbiorem Polski, Ciechanów został stolicą jednego z dziesięciu województw ówczesnej Rzeczypospolitej – niestety, dalsze jego funkcjonowanie uniemożliwiła całkowita utrata państwowości. Ziemia Ciechanowska przeżyła kolejno: 123 lata niewoli pod zaborem rosyjskim, kilka powstań narodowych w walce o niepodległość, kampanię napoleońską, a w XX wieku dwie wojny światowe (podczas okupacji niemieckiej Ciechanów pełnił funkcję stolicy rejencji).

Potem był krótki, bo zaledwie 20-letni czas odrodzonej wolnej Polski w okresie międzywojennym (1918-1939), kiedy to najdłużej (przez 13 lat) rządził prezydent Ignacy Mościcki – urodzony w Mierzanowie pod Ciechanowem prof. chemii – dlatego Ziemia Ciechanowska jest też ziemią prezydencką. Po II wojnie światowej, w czasach komunizmu, Ciechanów ponownie pełnił funkcję stolicy województwa (1975-1999). Obecnie, mimo utraty stołeczności, stolica Płn. Mazowsza i region rozwijają się prężnie, szczególnie po 1989 roku.

Dzięki długim dziejom Ziemia Ciechanowska ma duże walory kulturowe i bogate dziedzictwo. Najwspanialsze pamiątki po czasach Piastów to Zamek Książąt Mazowieckich w Ciechanowie (gotycka budowla z XIV wieku, dziś Muzeum), Kościół Farny (też gotycki i historyczny, z nagrobkiem rycerskim z XV wieku, licznymi sztandarami, tablicami, m.in. pamiątkowa tablicą z bierzmowania Zygmunta Krasińskiego. Ale zabytkowych kościołów, także drewnianych, czy poklasztornych jest na Płn. Mazowszu kilkadziesiąt.

Skoro w Ciechanowie był Zamek, to byli i rycerze, którzy w ciągu stuleci musieli bronić niepodległości tej Ziemi (od najazdów sąsiadujących Prusów, Krzyżaków, Jadźwingów i innych). Otrzymywali za to nadania ziemskie i herby szlacheckie, stąd Ziemia Ciechanowska jest ziemią szlachecką. Mimo zniszczeń wojennych i komunistycznych zachowało się jeszcze wiele dawnych pałaców i dworków szlacheckich z parkami.

Dwa z takich zespołów pałacowo-parkowych stanowią obecnie biograficzne muzea literackie. Pierwsze to jedyne w Polsce Muzeum Romantyzmu w Opinogórze, poświęcone głównie Zygmuntowi Krasińskiemu, który spoczywa w rodzinnych kryptach i ma swój pomnik . Drugie to Muzeum Pozytywizmu w Gołotczyźnie (Oddział Muzeum Szlachty Mazowieckiej w Ciechanowie), poświęcone Aleksandrowi Świętochowskiemu, który spędził w tej podciechanowskiej wsi 30 ostatnich lat życia i spoczywa na miejscowym cmentarzu .

Z Ziemią Ciechanowską związanych jest też wiele innych sławnych postaci literatury, które urodziły się, bądź czasowo mieszkały i tworzyły w regionie. Są to: Maciej Kazimierz Sarbiewski (pochodzący z Sarbiewa, gdzie ma pomnik i są liczne pamiątki) , Maria Konopnicka (miała w Ciechanowie syna Jana i jedyne wnuki, a dziś dwa pomniki, park, ulicę, szkołę, pasaż, jest patronką kultury) , Henryk Sienkiewicz (mieszkał w Poświętnem, gdzie ma pomnik, umiejscowił część akcji „Krzyżaków” na Płn. Mazowszu, w tym walki na Zamku w Ciechanowie) , Stefan Żeromski (był guwernerem w Szulmierzu, ma pomnik) , Maria Dąbrowska, Stefan Gołębiowski, a nawet słynna odkrywczyni radu, polonu i promieniotwórczości, najsłynniejsza kobieta świata, Maria Skłodowska-Curie (w latach 1886-1889 mieszkała i pracowała w jednym z pobliskich dworów szlacheckich Szczuki jako nauczycielka domowa, zarabiając na studia w Paryżu, gdzie także… pisała wiersze) .

Ziemia Ciechanowska jest więc niezwykle literacka, dlatego gości co roku wielu poetów i pisarzy. Warto dodać, że Ziemia ta wydała na świat również dwóch sławnych w Europie artystów rzeźbiarzy, którzy też parali się piórem: Bolesława Biegasa i Henryka Kunę, a także wielu współczesnych znanych uczonych (np. prof. Jerzego Bralczyka), historyków (prof. Tomasza Nałęcza), czy polityków (senator dwóch kadencji Janinę Fetlińską, która 10 kwietnia 2010 roku zginęła w katastrofie smoleńskiej).

Związek Literatów na Mazowszu motorem kultywowania tradycji

Bogate tradycje literackie Ziemi Ciechanowskiej kultywuje dziś głównie Związek Literatów na Mazowszu (ZLM). Organizacja ma swoją siedzibę w Powiatowym Centrum Kultury i Sztuki im. Marii Konopnickiej w Ciechanowie (z dostępem do Internetu, komputera, drukarki). ZLM prowadzi własną stronę internetową – www.zlmaz.pl i ściśle współpracuje z licznymi instytucjami kultury, szkołami, organizacjami pozarządowymi, samorządami lokalnymi.

Związek Literatów na Mazowszu (ZLM), skupiający ludzi pióra, jest to nową niezależną organizacją pozarządową. Powołano ją 4 czerwca 2009 roku, we wnętrzach Muzeum Pozytywizmu w podciechanowskiej Gołotczyźnie, a zarejestrowano w Krajowym Rejestrze Sądowym w Warszawie, 6 listopada 2009 roku. Narodziny tej samodzielnej organizacji literackiej (ma własny KRS, Regon, NIP, konto) zainicjowali członkowie istniejącego od 1997 roku w Ciechanowie Oddziału Związku Literatów Polskich (CO ZLP) .

Nowo powołany Związek Literatów na Mazowszu był odpowiedzią na brak reakcji i wyjaśnień w związku z doniesieniami o agenturalnej przeszłości większości członków Prezydium Zarządu Głównego Związku Literatów Polskich w Warszawie . ZLM postanowił kontynuować, choć tylko pozytywne, tradycje CO ZLP (który przestał istnieć).

Związek Literatów na Mazowszu powołało 15 pisarzy – członków założycieli. Z CO ZLP weszli do ZLM prawie wszyscy. Obecnie ZLM liczy 24 członków, są w nim nowi ludzie pióra z Ciechanowa, Mławy, Przasnysza, Płońska, Warszawy oraz innych miejscowości (jeden z członków, dr Tadeusz Witkowski, mieszka w USA). W skład Zarządu ZLM wchodzą: dr Teresa Kaczorowska, Ciechanów – prezes, Artur Rojek, Warszawa– wiceprezes, Stanisław Kęsik, Ciechanów – skarbnik, Marek Piotrowski, Warszawa – sekretarz, Krzysztof Turowiecki, Przasnysz – członek).

Komisję Rewizyjną stanowią: Bożenna Beata Parzuchowska, Sławomir Zdun, Wiktor Golubski, a Sąd Koleżeński – Tadeusz Witkowski, Dariusz Węcławski, Stefan Chojnowski. Na pierwszym Walnym Zgromadzeniu ZLM, które odbyło się 28 listopada 2009 roku w Centrum Kultury i Sztuki w Ciechanowie, przyjęto na podstawie Statutu, ambitny plan działania.

Działając od kilkunastu lat ciechanowscy literaci zaznaczyli już trwale swoją obecność na Płn. Mazowszu – jako organizacja silna, kulturotwórcza, rozwijająca się w oparciu o chlubne tradycje regionu. Dorobili się szerokich kontaktów z innymi środowiskami literackimi, bo co roku Ziemię Ciechanowską odwiedzają liczni pisarze i poeci, nie tylko z różnych zakątków Polski, ale i z zagranicy.

Przybywają oni głównie na imprezy literackie, gdyż Związek Literatów na Mazowszu współorganizuje co roku kilka znanych, już nie tylko w kraju i regionie, dużych festiwali, które kultywują bogate tradycje literackie Ziemi Ciechanowskiej. Postaram się omówić te najważniejsze, na przykładzie ostatnich, tegorocznych edycji.

Duże imprezy literackie

1. Światowe Dni Poezji ustanowione przez UNESCO

Każdej wiosny, najczęściej w marcu, głównie w Ciechanowie i Opinogórze odbywa się Światowy Dzień Poezji ustanowiony przez UNESCO (World Poetry Day). W 2012 roku zorganizowaliśmy go już po raz dwunasty. Warto przypomnieć, że święto to ustanowiła w 1999 roku międzynarodowa organizacja UNESCO (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization) – na 21 marca, w celu promocji poezji: jej pisania, czytania, publikowania, nauczania. Tego dnia organizuje się na całym świecie festiwale, konferencje, konkursy poświęcone upowszechnianiu i popularyzacji poezji.

Główne uroczystości odbywają się zwykle w Paryżu (od lat urządzane są tam festiwale poetyckie), ale także w Grecji (Atenach i Delfach) oraz w Hiszpanii. W Polsce święto nie jest jeszcze tak popularne, ale też zdobywa coraz więcej zwolenników – odbywają się już Noce Poetów, spotkania z literatami, konkursy,Gdańsk przyznaje nawet nagrodę literacką „Europejski Poeta Wolności” (100 tys. zł).

W Ciechanowie Światowy Dzień Poezji organizuje głównie Związek Literatów na Mazowszu razem z Powiatowym Centrum Kultury i Sztuki im. M. Konopnickiej (PCKiSz). Tej wiosny, 22 marca 2012 roku – włączyły się też inne instytucje. Muzeum Romantyzmu w Opinogórze przygotowało XII Spotkanie z Literaturą w Opinogórze, prowadzone przez autorkę tego tekstu, zapraszając znaną poetkę Adrianę Szymańską.

Tego dnia odbyły się też spotkania z czytelnikami – i to na terenie trzech powiatów: ciechanowskiego, przasnyskiego, mławskiego – innych zaproszonych poetów. I tak senior ciechanowskich literatów Stefan Chojnowski gościł w DPS Kombatant w Ciechanowie, wietnamski poeta Lam Quang My – w Zespole Szkół w Krasnem, a Mirosław Słapik z Gołdapi (Warmia i Mazury) – w Krajowym Ośrodku dla Chorych na Stwardnienie Rozsiane w Dąbku pod Mławą. Wszystkie spotkania cieszyły się dużym zainteresowaniem odbiorców.

Po południu, w Kawiarni Artystycznej PCKiSz w Ciechanowie tradycyjnie rozstrzygnięto kolejny, już IX Konkurs na Książkę Roku Związku Literatów na Mazowszu. Konkurs ten rozstrzyga zawsze pięcioosobowe jury, tego roku pod przewodnictwem poety Krzysztofa Bieńkowskiego z Płocka. W jury pracowali też: polonistka Ewa Krysiewicz (ZS nr 1), dr Włodzimierz Śmieciński (PWSZ), poeta i skarbnik ZLM Stanisław Kęsik, dziennikarz Krzysztof Kowalski („Tygodnik Ciechanowski”).

Najciekawszą pozycją 2011 roku (spośród czterech wydanych) okazał się, w ich ocenie eseistyczny, pokaźny tom Barbary Krajewskiej pt. Na gościńcu przeszłości, dlatego to seniorka z Janowca Kościelnego otrzymała statuetkę „Złote Pióro” z brązu, autorstwa artysty Marka Zalewskiego. Wiersze wzruszonej tym dorocznym wyróżnieniem laureatki recytowali młodzi członkowie Koła Recytatorskiego z PCKiSz.

Ostatnim punktem dwunastej ciechanowskiej edycji Światowego Dnia Poezji UNESCO był spektakl poetycko-muzyczny w wykonaniu uczniów I Liceum Ogólnokształcącego im. Z. Krasińskiego w Ciechanowie pt. Rok Pański (pod kierunkiem polonisty Marka Rutkowskiego, na podstawie fragmentów dramatu ucznia Piotra Górskiego). Trwające 40 minut przedstawienie wzbudziło podziw swoim rozmachem, pomysłowością, oryginalnością oraz wiernością przesłania ideowego Zygmunta Krasińskiego, którego imieniem został ogłoszony Rok 2012 na Mazowszu .

2. Międzynarodowe Dni ks. Macieja Kazimierza Sarbiewskiego „Chrześcijański Horacy z Mazowsza”

Z kolei w maju, już od ośmiu lat, odbywają się na Płn. Mazowszu Międzynarodowe Dni ks. Macieja Kazimierza Sarbiewskiego „Chrześcijański Horacy z Mazowsza” pod patronatem pod patronatem Marszałka Sejmu RP, Biskupa Płockiego, Marszałka Woj. Mazowieckiego. Inicjatorem i głównym organizatorem dwóch pierwszych edycji tego festiwalu był CO ZLP.

Zainicjowana w 2005 roku impreza zaowocowała powstaniem nowej organizacji pozarządowej – Stowarzyszenia Academia Europaea Sarbieviana (AES), które można nazwać „dzieckiem ciechanowskich literatów” (zarejestrowanym w KRS 3 stycznia 2007). Obecnie to Academia – mająca swoją siedzibę w zabytkowej plebanii w Sarbiewie, rodzinnej wsi „polskiego Horacego”, którego wskrzeszenie z niepamięci jest głównym zadaniem AES – jest koordynatorem tych Dni.

VIII Międzynarodowe Dni M.K. Sarbiewskiego „Chrześcijański Horacy z Mazowsza” trwały w tym roku, jak zwykle, trzy majowe dni (11-13 maja 2012). Cel też był ten sam: przypomnienie ks. jezuity Macieja Kazimierza Sarbiewskiego (1595-1640) jako poety rangi europejskiej (uwieńczonego w Rzymie Wawrzynem Poetyckim przez Papieża Urbana VIII, a więc dzisiejszym Noblem); a zarazem jako uczonego, profesora kolegiów jezuickich i Akademii Wileńskiej, a także jako oratora i kaznodziei króla I Rzeczypospolitej Władysława IV Wazy (1635-1640).

Organizatorami i sponsorami tego majowego literacko-kulturalno-naukowo-edukacyjnego festiwalu – poza wspomnianym już Stowarzyszeniem Academia Europaea Sarbieviana – było ponad 20 podmiotów. Są to co roku samorządy lokalne wszystkich szczebli, szkoły, parafie, centra kultury, muzea, biblioteki, Zamek Królewski w Warszawie, Akademia Humanistyczna im. A. Gieysztora w Pułtusku, Jezuici, organizacje społeczne.

Organizują one tę dużą imprezę na terenie czterech powiatów: płońskiego, pułtuskiego ciechanowskiego i przasnyskiego (co roku miejscowości się zmieniają, w 2012 roku były to: Płońsk-Sarbiewo–Baboszewo-Przasnysz-Czernice Borowe-Rostkowo-Pułtusk-Ciechanów). W tym partnerskim festiwalu każdy z 22 podmiotów miał swoją rolę i zadanie, które finansował. Komitetowi Organizacyjnemu przewodzi od początku, czyli od ośmiu lat, dr Teresa Kaczorowska.

W 2012 roku program VIII Dni był znowu bardzo bogaty i trudno omówić go w całości. Zaplanowano bowiem aż siedem odczytów i prelekcji czterech profesorów i trzech kustoszów: prof. Paulina Buchwald-Pelcowa (AH w Pułtusku), prof. Eugenija Ulčinaitė (Uniwersytet Wileński), prof. Elwira Buszewicz (UJ), dr Radosław Lolo (AH w Pułtusku), archeolog Marzenna Kasprzycka (Warszawa), Anna Henrykowska (Muzeum Regionalne w Pułtusku), Daniel Artymowski (Zamek Królewski, Warszawa).

Odbyło się też pięć spotkań autorskich z poetami z Polski i zagranicy: dwa na terenie gminy Baboszewo, trzy w powiecie przasnyskim – gośćmi byli: Marek Czuku (Łódź), Janina Osewska (Augustów), Józef Pless (Warszawa–Lubeka), ks. dr o. Eligiusz Dymowski (Kraków), Rafał Jaworski (Tychy). W sumie w spotkaniach z literatami i uczonymi wzięło udział kilkaset osób, głównie młodzieży.

Ponadto odbyło się pięć koncertów, w tym Michała Bajora (MCK w Płońsku), zespołu Artura i Aldony Wiśniewskich „Moja Rodzina” (kościół w Sarbiewie); trzy wystawy (fotografii Kazimierza Kosmali z Ciechanowa „Maciej K. Sarbiewski SJ na Litwie”; malarstwa Rafała Jaworskiego z Tych „Dotknąć sacrum – w poezji, obrazie”; plastyczna pokonkursowa dla młodzieży „O Laur Sarbiewskiego”); cztery tradycyjne już konkursy „O Laur Sarbiewskiego” (poezji, krasomówczy, recytatorski, plastyczny – w tym trzy ostatnie dla młodzieży).

W programie była również msza św. w intencji M.K. Sarbiewskiego (w Sarbiewie, wyjątkowo uroczysta, bo w 600-lecie parafii, stąd wizyta pomocniczego biskupa płockiego Romana Marcinkowskiego), Noc Poetów (w Dworku w Dłużniewie), promocja nowej publikacji T. Kaczorowskiej „Maciej Kazimierz Sarbiewski SJ na Litwie”. Odbyło się także wiele imprez towarzyszących, m.in. V Festiwal Muzyki Barokowej „Musica Sarbieviana” w Płońsku, poznanie śladów M.K. Sarbiewskiego w Pułtusku (i Piotra Skargi), kiermasze wydawnictw, obecność w mediach utworów „polskiego Horacego”, itp. A wszędzie uczestnikom towarzyszyły setki mieszkańców Płn. Mazowsza oraz staropolska gościnność. Obecnie jest to największa literacko-naukowa impreza na Płn. Mazowszu .

3. Wiosny Literatury w Gołotczyźnie

Niecały miesiąc później, w Gołotczyźnie, odbywa się od ponad 20 lat kolejna impreza literacka – Wiosna Literatury w Gołotczyźnie. Tegoroczna, już XXIII – organizowana jak co roku przez Związek Literatów na Mazowszu, Muzeum Szlachty Mazowieckiej /Oddział Muzeum Pozytywizmu w Gołotczyźnie/ oraz Powiatowe Centrum Kultury i Sztuki im. Marii Konopnickiej w Ciechanowie – była skromniejsza niż zwykle. Ze względu na finansową bryndzę miała się już właściwie nie odbyć. Jednak uparci organizatorzy pragnęli zachować kontynuację i 22 czerwca 2012 roku, dzięki wspólnemu zaangażowaniu, wszystko się udało (poza brakiem kolejnej edycji ogólnopolskiego konkursu literackiego „O Laur Posła Prawdy”).

Jak zwykle przed południem odbyły się w szkołach Sońska spotkania z literatami. Z młodzieżą najbardziej pozytywistycznej gminy w Polsce spotkali się, bez honorariów, dwie ciechanowskie poetki: Zenona Cieślak-Szymanik i Barbara Sitek-Wyrembek, a także Adam Lizakowski z USA oraz Janusz Dylewski z Mławy. W południe, już większa grupa literatów, złożyła kwiaty i zapaliła ognie pamięci na cmentarzu w Sońsku na dwóch grobach: twórcy polskiego pozytywizmu Aleksandra Świętochowskiego (spędził ostatnie prawie 30 lat życia) i Grzegorza Roszki (poety, długoletniego kustosza Muzeum Pozytywizmu w Gołotczyźnie).

Kluczowym punktem XXIII Wiosny Literatury w Gołotczyźnie była popołudniowa promocja nowej książki Ostatnie promienie słońca miejscowego poety seniora – Stefana Chojnowskiego. Poprzedziła ją laudacja dr Teresy Kaczorowskiej, a urozmaicał koncert w wykonaniu uczniów ze Szkoły Podstawowej w Gąsocinie. W tym wzruszającym dla 86-letniego poety dniu towarzyszyła mu licznie rodzina i przyjaciele. Do pięknych wnętrz Muzeum Pozytywizmu przybył też poseł Ziemi Ciechanowskiej Robert Kołakowski oraz starosta Sławomir Morawski. Stefan Chojnowski podziękował wszystkim za kwiaty i życzenia lampką szampana. Ponadto zwiedzano Muzeum i grillowano w zachwycającej zieleni zabytkowego parku w Gołotczyźnie .

4. Ciechanowskie Jesienie Poezji

Najdłuższą tradycję mają Ciechanowskie Jesienie Poezji, odbywające się każdego roku w październiku. Co roku zmienia się program, miejsca, ale niektóre punkty tej pięknej imprezy są stałe, jak odwiedziny Opinogóry, promocja nowego numeru periodyku „Ciechanowskie Zeszyty Literackie”, czy rozstrzygnięcie kolejnej edycji Ogólnopolskiego Konkursu Poezji „O Laur Opina”.

Ostatnia, XVII Ciechanowska Jesień Poezji (10-11 października, 2012), była niezwykła z racji ogłoszonego na Mazowszu Roku Zygmunta Krasińskiego. Po raz pierwszy podczas Nocy Poetów, powadzonej przez Teresę Kaczorowską, literaci czytali swoje wiersze w bezpośredniej bliskości prochów trzeciego wieszcza – w opinogórskich kościelnych katakumbach. W odnowionych „sklepach”, jak nazwał niegdyś Stefan Żeromski w swoich Dziennikach stare pomieszczenia prowadzące do krypt, zasiedli przy blasku świec. Za murami panował jesienny chłód, a wewnątrz ciepło, tajemniczo i cicho.

Dyrektor Muzeum Romantyzmu w Opinogórze Roman Kochanowicz przeczytał fragment Dzienników Żeromskiego, z opisem jego wizyty w grobowcu przed ponad stu laty. Wiersze, przeplatane były dźwiękami gitary, na której z prawdziwą wirtuozerią zagrał Tomasz Kaszubowski. Strofy poezji oraz muzyka – po raz pierwszy w tym magicznym miejscu, przywołały ducha Zygmunta. Jego obecność czuło się pośród mroku. Ta Noc Poetów i wyjątkowa atmosfera na pewno długo pozostanie we wspomnieniach.

XVII Ciechanowska Jesieni Poezji niesie za sobą tradycje o wiele starsze – tradycje Warszawskiej Jesieni Poezji, a te liczą sobie już kilkadziesiąt lat. Ale tak samo jak zawsze zjechali poeci i literaci. Z zagranicy przybyli: Romuald Mieczkowski z Wilna, Ivan Korponai z Serbii i Krzysztof Jeżewski z Paryża. Przybyli również: Krzysztof Kuczkowski z Sopotu, Marek Czuku z Łodzi, Teresa Kupiszewska i Adam Ladziński z Ostrołęki, Magdalena Węgrzynowicz –Plichta z Krakowa, Dariusz Lebioda z Bydgoszczy. Stawili się również poeci z Ziemi Ciechanowskiej, Mławy, Przasnysza, Legionowa. Warsztaty literackie z twórcami poprowadził prof. poeta Kazimierz Świegocki.

W program tego Święta Poezji znalazły się wizyty gości w kilku ciechanowskich szkołach i spotkania z młodzieżą, prelekcja audiowizualna Romualda Mieczkowskiego o Wilnie, miejscu gdzie narodził się romantyzm polski, promocja nowych „Ciechanowskich Zeszytów Literackich” Romantyczność oraz niezwykle interesująca, zakończona gorąca dyskusją promocja książki Gigantomachia Dariusza Lebiody. Drugi dzień poetyckiej Jesieni przyniósł XIV Spotkanie z Literaturą w Opinogórze, którego gościem był poeta i tłumacz Krzysztof A. Jeżewski.

Rozstrzygnięcie ogólnopolskiego konkursu poetyckiego „O Laur Opina” (który odbył się po raz 24) przyniosło zwycięstwo Milenie Rytlewskiej z Myszkowa (I miejsce), Katarzynie Zychla z Żar (II miejsce), Jerzemu Wolińskiemu z Warszawy (III miejsce). Nagrodę specjalną za wiersz o Ziemi Ciechanowskiej otrzymał Janusz Dylewski z Mławy, zaś o Opinogórze – Dorota Ryst z Warszawy. Na konkurs wpłynęło blisko 100 prac z całej Polski. Święto ciechanowskiej poezji zamknął koncert poetycko-muzyczny w wykonaniu młodzieży ze Studium Piosenki Grzegorza Chodkiewicza przy PCKisz.

Inne spotkania, benefisy, promocje książek, konkursy

Związek Literatów organizuje także inne spotkania. Rok temu narodziła się nowa, wakacyjna impreza – „Leśne Impresje”. Organizuje ją w sierpniu małżeństwo poety leśnika Sławomira Zduna i jego żony Anny (filolożki) – w podciechanowskiej leśniczówce Ościsłowo, gdzie zamieszkują. Impresje stanowią modelowy przykład współpracy w sferze publiczno-prywatno-społecznikowskiej.

Rodzinne zaangażowanie i bezinteresowność gospodarzy, a także niezbędna pomoc zarządu ZLM oraz Powiatowego Centrum Kultury i Sztuki im. Marii Konopnickiej w Ciechanowie – pozwalają na stworzenie niepowtarzalnej atmosfery tego leśnego spotkania. Ciągną na nie nawet władze i radni powiatowi, miejscy, wojewódzcy, aby razem smakować poezji w zapachu lasu i ogniska, przy dźwięku gitar, śpiewie i smacznych lokalnych potrawach.

Ciechanowscy literaci prowadzą też promocje swoich nowych książek, spotkania z pisarzami, jubileuszowe benefisy. Włączyli się niedawno do zainicjowanych przez Powiatowe Centrum Kultury i Sztuki im. Marii Konopnickiej, w Galerii im. B. Biegasa, Spotkań z Książką w Galerii. Dwa z nich współorganizowali w 2012 roku, zapraszając poetów: Dorotę Jaworską (Ukraina) oraz Adama Lizakowskiego (USA). Prezes ZLM, dr Teresa Kaczorowska, prowadzi od 2008 roku organizowane przez Muzeum Romantyzmu Spotkania z Literaturą w Opinogórze.

Ich gośćmi są wybitni pisarze, do tej pory byli to: Janusz Krasiński, Joanna Siedlecka, Ernest Bryll, Ryszard Krynicki, Julia Hartwig, Małgorzata Szejnert, Adam Zagajewski, Marek Nowakowski, Zdzisław Tadeusz Łączkowski, Krzysztof Karasek, Kazimierz Brakoniecki, Adrianna Szymańska, Wojciech Wencel, Krzysztof A. Jeżewski.

Członkowie ZLM włączają się również w ogólny ruch literacki – w regionie i kraju, uczestnicząc w wielu spotkaniach literackich, konferencjach naukowych, nie tylko w Polsce . Nie można zapomnieć także o konkursach literackich (wspomnianych już nieco przy innych okazjach). Wraz z innymi instytucjami oraz samorządami wszystkich szczebli ZLM współorganizuje od wielu lat aż trzy ogólnopolskie konkursy literackie: „O Laur Opina” (Ciechanów-Opinogóra), „O Laur Posła Prawdy” (Gołotczyzna), „O Laur Sarbiewskiego” (Płońsk), a ostatnio także czwarty konkurs – Mazowiecki Konkurs Literacki (Przasnysz).

Działalność wydawnicza

Związek Literatów na Mazowszu wydaje co roku po siedem-dziesięć książek – autorskich i zbiorowych, co jest dużym sukcesem przy liczbie 24 członków. Za najlepszy tytuł roku przyznawana jest od dziewięciu lat statuetka Złote Pióro (jak wspomniałam podczas Światowego Dnia Poezji).

ZLM kontynuuje także wydawanie ukazującego się od 1999 roku lat periodyku „Ciechanowskie Zeszyty Literackie”. Wielu uważa, to za największy sukces literatów z Płn. Mazowsza. Do 2009 roku rocznik ten był wydawany przez Związek Literatów Polskich Oddział w Ciechanowie, a od trzech lat – przez Związek Literatów na Mazowszu. Zeszyty sponsorowane były na początku przez Prezydenta Miasta Ciechanów, a obecnie wspierane także przez Starostwo Ciechanowskie oraz Urząd Marszałkowski Woj. Mazowieckiego w Warszawie.

Każdy numer „Ciechanowskich Zeszytów Literackich” ma swój tytuł, temat wiodący, nr ISBN i ISSN. Najczęściej główna część pisma poświęcona jest twórczości konkretnego pisarza, przeważnie związanego z Północnym Mazowszem. Periodyk na początku był niepozorny, liczył 120, obecnie – przekracza 300 stron. Do tej pory pismo było poświęcone A. Mickiewiczowi, C.K. Norwidowi, Z. Krasińskiemu, W. Gombrowiczowi, K.I. Gałczyńskiemu. M.K. Sarbiewskiemu, H. Sienkiewiczowi, S. Żeromskiemu, A. Świętochowskiemu, przyjaźni J. Słowackiego z Z. Krasińskim, M. Konopnickiej, M. Skłodowskiej-Curie, Z. Krasińskiemu.

Dotychczas ukazało się 14 numerów „Ciechanowskich Zeszytów Literackich”. Oto ich tytuły: Pierwszy lot (1999), Z przełomu tysiącleci (2000), Piętno Norwida (2001), Powiew Romantyzmu (2002), W zaczarowanej dorożce (2003), Niosąc pamięć (2004), Chrześcijański Horacy z Mazowsza (2005), Tropami Henryka Sienkiewicza (2006), Żeromski na salonach (2007), Z Posłem Prawdy (2008), Przyjaźń dwóch wieszczów (2009), Nie rzucim ziemi… (2010), Córka mazowieckich równin (2011), Romantyczność (2012).. Od trzech lat cała treść naszego periodyku jest dostępna na stronie Związku Literatów na Mazowszu www.zlmaz.pl.

„Ciechanowskie Zeszyty Literackie” trafiają do kilkudziesięciu najważniejszych bibliotek w Polsce, są też sprzedawane w księgarniach na Płn. Mazowszu. Powoli stają się znane nie tylko w kraju, gdyż prezentują twórczość zarówno własnego środowiska literackiego, jak też wielu pisarzy z kraju i z zagranicy. Redaktorem naczelnym periodyku jest od początku prezes ZLM, dr Teresa Kaczorowska.

Literaci Ziemi Ciechanowskiej mają nadzieję, że stworzone przez nich w 1999 roku „Ciechanowskie Zeszyty Literackie” – a także całokształt ich działalności – stały się już trwałą wartością kultury, nie tylko w regionie. Dzięki ich pasji, pracy oraz szerokim poczynaniom i kontaktom, głos niesiony z romantycznego i bogatego kulturowo Płn. Mazowsza jest na pewno bardziej donośny, a duże tradycje literackie są lepiej kultywowane.

Dodać należy, że wagę literatury, a także twórczość i działalność literatów doceniają samorządy lokalne i wojewódzkie. Wspierają ich projekty, bywają na imprezach, fundują nagrody. To cieszy, bo pamięć o dziedzictwie kulturowym i duchowym kształtuje tożsamość narodową. Dlatego tak istotne jest przybliżanie i przedstawianie jego bogactwa. Bez znajomości przeszłości – w jej różnorodnych przejawach – trudno jest zrozumieć teraźniejszość oraz budować przyszłość, nie tylko w jej aspektach kulturowych, ale także w tych najgłębszych – duchowych.

*** Teresa Kaczorowska – dr nauk humanistycznych, prozaik i poetka, badacz polskiego dziedzictwa kulturowego, autorka kilkunastu książek oraz kilkuset artykułów prasowych i prac naukowych, uczestniczka wielu konferencji i spotkań autorskich na obydwu półkulach świata. Prezes Związku Literatów na Mazowszu, Stowarzyszenia Academia Europaea Sarbieviana, redaktor naczelna wydawanych od 1999 roku „Ciechanowskich Zeszytów Literackich”. Od 5 października kieruje też Powiatowym Centrum Kultury i Sztuki im. Marii Konopnickiej w Ciechanowie. Współpracuje z Akademią Humanistyczną im. A. Gieysztora w Pułtusku.

(Tekst wygłoszony na konferencji naukowej w Ostrołęce
„Literatura małych ojczyzn na Mazowszu i w Polsce,Twórcy,dzieła, tendencje”, 8 listopada, 2012. Zostanie wydrukowany w pokonferencyjnej publikacji)